ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΟ 1176 - Το αποκορύφωμα της βυζαντινο-σελτζουκικής αντιπαράθεσης

                                                 

Η βυζαντινή ανάκαμψη που ξεκίνησε το 1081 με την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλέξιο Κομνηνό, τον ιδρυτή της ομώνυμης δυναστείας, έθεσε τέρμα στην πορεία παρακμής στην οποία βρισκόταν το Βυζάντιο από το 1025 με τον θάνατο του Βασιλείου Β'.

Το 1143, στον θρόνο ανήλθε ο εγγονός του Αλεξίου, Μανουήλ Α' Κομνηνός, ένας φιλόδοξος και δραστήριος αυτοκράτορας, διαδεχόμενος τον πατέρα του, Ιωάννη Β'. Οι ανορθωτικοί αγώνες στους οποίους είχαν αποδυθεί οι προκάτοχοί του, είχαν δημιουργήσει και πάλι ένα ισχυρό κράτος, παρά τις εξωτερικές απειλές, οι οποίες συνέχισαν να υπάρχουν σε όλο το μήκος των συνόρων της αυτοκρατορίας.

Ο πιο επικίνδυνος εχθρός ήταν αναμφίβολα οι Σελτζούκοι του Ικονίου, οι καταστροφικές επιδρομές των οποίων στα βυζαντινά εδάφη προκαλούσαν σημαντικά προβλήματα στην οικονομία, εκμηδενίζοντας το αίσθημα ασφάλειας στην περιοχή, ενώ οι Τουρκομάνοι νομάδες αργά αλλά σταθερά επεκτείνονταν προς τα δυτικά της Μικράς Ασίας.

Η Κύπρος μεταξύ Βυζαντίου και Αράβων

Εισαγωγή

Η Κύπρος ως κομμάτι της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Η Κύπρος από τις απαρχές της ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αποτελούσε μια ξεχωριστή επαρχία (provincia) που ανήκε στη Διοίκηση της Ανατολής (με έδρα την Αντιόχεια)  που με τη σειρά της υπαγόταν στην Επαρχότητα της Ανατολής (praefectura praetorio per orientem) και διοικείτο από έναν έπαρχο πραιτωρίων (Praefectus praetorio) . Από νωρίς το νησί ενεπλάκη στις διαμάχες για την εξουσία στο εσωτερικό του κράτους καθώς ο Λικίνιος υποχρέωσε τους κατοίκους του να τον ενισχύσουν στην πολεμική του προσπάθεια κατά του Μεγάλου Κωνσταντίνου (323-324 μ.Χ) εφόσον διοικητικά άνηκε στη σφαίρα επιρροής του . Η ήττα του Λικινίου τελικά έθεσε το νησί και όλο το κράτος κάτω από τον έλεγχο του μονοκράτορα πλέον Κωνσταντίνου[1] .

Μια από τις πρώτες κινήσεις του νέου αυτοκράτορα ήταν να θωρακίσει το νησί αμυντικά ώστε να αντιμετωπισθούν οι διαρκείς πειρατικές επιδρομές εναντίον του ήταν να στείλει ένα διοικητή της απολύτου εμπιστοσύνης του ώστε να αναλάβει την εξουσία εκεί . Ο άνθρωπος όμως αυτός που ονομαζόταν Καλόκαιρος δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες του ηγεμόνα του και όχι μόνο αυτό , αλλά λίγο καιρό μετά μάλιστα θέλησε να οικειοποιηθεί την εξουσία και ανακήρυξε τον εαυτό του ανεξάρτητο ηγεμόνα της Κύπρου . Το στασιαστικό αυτό κίνημα όμως δεν ευδοκίμησε καθώς σύντομα κατεστάλη και ο πρωταίτιος του συνελήφθη και θανατώθηκε στην πυρά στην Ταρσό της Κιλικίας [2].

Α' και Β' Πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες

Η άνοδος του αραβικού κινδύνου

Ήδη από την εποχή του αυτοκράτορα Ηρακλείου οι Άραβες έδειξαν τις επεκτατικές τους διαθέσεις εις βάρος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας διαδεχόμενοι τους Σασσανίδες Πέρσες στη θέση της πλέον σημαντικής απειλής στα ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας .

Σταδιακά , και εκμεταλλευόμενοι την τρομακτική εξασθένηση των Σασσανιδών οι διάδοχοι του Προφήτη Μωάμεθ εξαπέλυσαν σειρά πολέμων με στόχο να υποτάξουν τους «απίστους» στο Ισλάμ και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους πέραν της Αραβικής χερσονήσου .

Κύριος αντίπαλος τους στην προσπάθεια αυτή ήταν οι Βυζαντινοί (ή  σωστότερα η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ) που κατείχαν την Αίγυπτο , τη Μεσοποταμία , την Παλαιστίνη , περιοχές δηλαδή ζωτικού ενδιαφέροντος για τους Άραβες χαλίφηδες .

Απέναντι στην αραβική επιθετικότητα και τις επεκτατικές τους βλέψεις , οι Βυζαντινοί αντέταξαν μια νωθρότητα που πήγαζε κυρίως από την κούραση που είχε δημιουργήσει η μακρόχρονη αντιπαράθεση με τους Σασσανίδες . Υποτίμησαν τον κίνδυνο και έτσι η αντίδραση τους ήταν εξαιρετικά αργή και σπασμωδική . Ήδη από το 633 μ.Χ είχε ξεκινήσει η διείσδυση των μουσουλμανικών δυνάμεων στη Συρία ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι του 634 μ.Χ τα στρατεύματα της αυτοκρατορίας συγκρούστηκαν στην Παλαιστίνη (κοντά στη Γάζα ) και βορειότερα και ηττήθηκαν από τους Άραβες .  Στα τέλη του ίδιου έτους και μέσα στο 635 μ.Χ  οι Βυζαντινοί έχασαν σημαντικά ερείσματα τους στην περιοχή όπως η Σκυθόπολη , η Δαμασκός και η Έμεσα . Το 636 μ.Χ ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις που απέστειλε στην περιοχή ο αυτοκράτορας Ηράκλειος συνετρίβησαν στην αποφασιστικής σημασίας μάχη στον ποταμό Ιερομίακα (Γιαρμούκ) [1]. Η ήττα αυτή ήταν το τελικό χτύπημα στο ήδη αποσαθρωμένο αμυντικό σύστημα των Βυζαντινών στην ευρύτερη περιοχή της Συρίας και της Παλαιστίνης και είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της Αιγύπτου και των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας .

Σταδιακά η  αραβική προέλαση οδήγησε σε κατάκτηση της Μεσοποταμίας ενώ οι βλέψεις των Αράβων έφταναν ως την Κωνσταντινούπολη , η κατάληψη της οποίας θα ήταν η ζωτικής σημασίας κίνηση που θα κατέλυε την αυτοκρατορία .

Η πολιορκία και η Άλωση της Θεσσαλονίκης

29 IOYΛΙΟΥ 904 μ.Χ

Οι Θεσσαλονικείς πληροφορήθηκαν για την επικείμενη επίθεση των Αράβων από τον απεσταλμένο του αυτοκράτορα λίγες μέρες πριν φτάσει ο στόλος τους στα ανοιχτά της πόλης[1] .  Η πόλη ήταν απροετοίμαστη ως τότε αφού τα τείχη τα θαλάσσια ήταν σχετικά χαμηλά και όχι σε καλή κατάσταση και αυτό γέμισε με τρόμο τους απειροπόλεμους κατοίκους της[2] .

Νέος απεσταλμένος του Λέοντα έφθασε όμως με στόχο να βοηθήσει στην άμυνα της πόλης. Ονομαζόταν Πετρωνάς και είχε το αξίωμα του Πρωτοσπαθαρίου[3]. Διαπίστωσε άμεσα πως ήταν αδύνατο να ψηλώσουν τα τείχη σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταστούν απρόσβλητα από τα εχθρικά πλοία που διέθεταν υπερυψωμένη πρύμνη και μέσα σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα . Έτσι έθεσε σε εφαρμογή ένα άλλο φιλόδοξο σχέδιο που εμφάνιζε πολλές πιθανότητες επιτυχίας . Συγκέντρωσε μάρμαρα και άλλους λίθους από το αρχαιοελληνικό  νεκροταφείο της πόλης και άρχισε να τις ποντίζει στη θάλασσα ώστε αυτή να καταστεί αβαθής με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προσεγγίσουν σε μικρή απόσταση τα εχθρικά πλοία τα θαλάσσια τείχη[4] .

Ήταν μια έξυπνη λύση που πολύ πιθανώς θα βοηθούσε σημαντικά την αμυντική προσπάθεια αλλά δεν προχώρησε αφού σύντομα ήρθε νέος αξιωματούχος για  αναλάβει την διοίκηση της πόλης . Ήταν ο Λέοντας Χατζιλάκης ή Χατζιλάκιος , που είχε διαφορετικές αντιλήψεις επί του πρακτέου με τον Πετρωνά [5]. Έτσι διέταξε να σταματήσουν οι εργασίες για την μείωση του βάθους της θάλασσας και έστρεψε την προσοχή του αλλά και το εργατικό δυναμικό της πόλης στην επισκευή των θαλασσίων τειχών και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανύψωση τους[6] .

Παράλληλα έφθαναν συνεχώς πρόσφυγες που διέδιδαν πληροφορίες και φήμες για την προσέγγιση του Αραβικού στόλου . Οι αφηγήσεις για τη συμπεριφορά των Μουσουλμάνων ήταν τρομερές και γέμισαν με μεγαλύτερο φόβο τις καρδιές των Θεσσαλονικέων [7].

Η ατυχία χτύπησε όμως ξανά , γιατί ο Χατζιλάκης που ήταν υπεύθυνος για την άμυνα τραυματίστηκε πέφτοντας από το άλογο του έχοντας πάρει να υποδεχθεί τον Νικήτα έναν ακόμη στρατηγό που είχε παρουσιαστεί για να βοηθήσει [8].

Οι εργασίες στα τείχη προχωρούσαν αλλά ήταν προφανές πως δεν υπήρχε χρόνος για να αποκατασταθούν τα κακώς κείμενα τόσων ετών. Αποφασίστηκε λοιπόν να κατασκευαστούν ξύλινοι πύργοι στα πιο αδύναμα σημεία του θαλασσίου τείχους , αρκετά ψηλοί ώστε να επιτρέπουν την ασφαλή χρήση τόξων από τους υπερασπιστές της πόλης [9]. Βέβαια δεν υπήρχαν ψευδαισθήσεις για το κατά πόσο επαρκούσαν οι δυνάμεις που προστάτευαν την πόλη . Οι Θεσσαλονικείς ήταν απειροπόλεμοι και έπρεπε να αναζητηθεί βοήθεια από τις γύρω περιοχές , ιδίως από Σκλαβηνούς που κατοικούσαν κοντά στη Θεσσαλονίκη [10]. Παρά όμως τις εκκλήσεις των διοικητών της Θεσσαλονίκης ήταν πολύ λίγοι αυτοί που παρουσιάστηκαν για να συνδράμουν στην άμυνα της πόλης , ενώ ο στρατηγός του γειτονικού θέματος του Στρυμόνα αδιαφόρησε εντελώς και δεν έκανε το παραμικρό για να βοηθήσει[11] .

Έχοντας χάσει λοιπόν κάθε ελπίδα για εξωτερική βοήθεια οι Θεσσαλονικείς άρχισαν να προετοιμάζονται ψυχολογικά ξέροντας πως αν δεν τα κατάφερναν να αποκρούσουν την επίθεση η πόλη τους θα καταστρεφόταν ολοκληρωτικά και οι ζωές τους φυσικά θα αντιμετώπιζαν μια μοίρα δυσάρεστη  , που πιθανότητα θα κατέληγε στο θάνατο ή τη σκλαβιά [12].

Τα αραβικά πλοία φάνηκαν στις 2 Ιουλίου και οι υπερασπιστές της πόλης παρατάχθηκαν στα τείχη έτοιμοι για μάχη . Από τις επάλξεις μπορούσαν να παρατηρούν τις κινήσεις του εχθρικού στόλου που πλησίαζε . Ο Τριπολίτης αφιέρωσε λίγο χρόνο στο να μελετήσει την άμυνα της πόλης ώστε να βρει πρόσφορο σημείο για να εξαπολύσει την επίθεση των δυνάμεων του [13]. Με το πλοίο του έκανε το γύρο των τειχών ενώ τα υπόλοιπα πλοία παρέμεναν αγκυροβολημένα στα ανοικτά [14].

Απευθείας προσβολή του λιμανιού ήταν δύσκολο να γίνει αφού υπήρχε και προστατευτική αλυσίδα , αλλά παράλληλα είχαν οι Βυζαντινοί προνοήσει ώστε να προχωρήσουν στην αυτοβύθιση μερικών πλοίων ώστε να φραχθεί αποτελεσματικά η είσοδος του .[15]  Έτσι αποφάσισε να επιτεθεί κατά των θαλασσίων τειχών και έστρεψε τους άντρες του προς τα εκεί οι οποίοι μετέφεραν σκάλες για να καταφέρουν να ανέβουν σε αυτά . Όμως καθώς κολυμπούσαν για να φθάσουν εκεί ήταν εύκολος στόχος για τους αμυνόμενους τοξότες που έσπειραν το θάνατο στους επιδρομείς[16] . Παράλληλα ο στρατηγός Νικήτας διέτρεχε τα τείχη και προσπαθούσε να εμψυχώσει τους υπερασπιστές τους ενώ φρόντισε να κατανείμει τους πιο αξιόμαχους υπασπιστές τους ανάμεσα τους[17] . Οι Άραβες παρότι είχαν υποστεί απώλειες δεν εγκατέλειψαν τις επιθέσεις τους και συνέχισαν να εξαπολύουν εφόδους κατά των τειχών , μάταια όμως αφού όλες αποκρούστηκαν . Έτσι το βράδυ αναγκάστηκαν να αποσυρθούν αλλά φρόντισαν να κρατούν τους αμυνόμενους σε αγωνία αφού άναψες μεγάλες φωτιές και έκαναν πως προετοίμαζαν τις πολιορκητικές τους μηχανές για νυκτερινή επίθεσή ή για κάποια αιφνιδιαστική πρωινή έφοδο [18]. Ήταν επόμενο ασφαλώς να υπάρχει αυξημένη επαγρύπνηση από τους Θεσσαλονικείς εκείνο το βράδυ ενώ και το ηθικό τους ήταν ανεβασμένο από την σχετικά εύκολη απόκρουση των επιθέσεων της πρώτης μέρας της πολιορκίας [19].

Η δεύτερα μέρη της πολιορκίας αποδείχθηκε πολύ δυσκολότερη από πολύ νωρίς μάλιστα . Με το πρώτο φως της ημέρας οι Άραβες επιτέθηκαν αλλά με διαφορετική τακτική . Αντί για επιθέσεις σε ένα και μόνο σημείο , εξαπέλυσαν τοπικές εφόδους σε πολλά σημεία των τειχών για να διασπάσουν την προσοχή των υπερασπιστών με την προοπτική να επιτύχουν ένα ευκαιριακό ρήγμα που θα τους επέτρεπε να διεισδύσουν στην πόλη . Έκαναν εκτεταμένη χρήση τοξευμάτων αλλά και πετροβόλων μηχανών που είχαν κατασκευάσει στη Θάσο λίγο καιρό πριν καθώς προετοιμάζονταν για την επίθεση στη Θεσσαλονίκη [20]. Οι επτά καταπέλτες τους επικέντρωσαν όμως τις βολές τους κατά της Πύλης της Ρώμης με προφανή στόχο να την ρίξουν ή να δημιουργήσουν ρήγμα που να επιτρέπει έφοδο[21] . Αυτή τη φορά οι Άραβες έφτασαν κοντά στο στόχο τους αφού κατάφεραν να πλησιάσουν με τις σκάλες τους στα τείχη αλλά κάθε προσπάθεια τους να ανεβούν απέβη άκαρπη αφού οι αμυνόμενοι φόνευαν όσους ανέβαιναν [22]. 

Βλέποντας πως οι σκάλες και οι πολιορκητικές μηχανές δεν αρκούσαν για να παραβιαστούν τα τείχη και οι αμυνόμενοι μάχονταν σθεναρά προχώρησαν σε ένα άλλο σχέδιο .  Θα έβαζαν φωτιά σε δύο από τις πύλες του ανατολικού τείχους και αφού τις έκαιγαν θα ήταν εύκολο να διεισδύσουν στην πόλη αφού δεν θα υπήρχε πια κάτι για να τους σταματήσει . Αν έπεφτε επομένως το προτείχισμα και οι μεγάλες πύλες του , το εσωτερικό τείχος δεν θα επαρκούσε για άμυνα [23].

Για αυτό το σχέδιο τους χρησιμοποίησαν μεγάλες άμαξες πάνω στις οποίες τοποθέτησαν μικρά αλιευτικά σκάφη στα οποία αφού τα αναποδογύρισαν τις γέμισαν με φρύγανα εμποτισμένα με θειάφι και πισσα ώστε να είναι εύφλεκτα . Προστατευμένοι από τις άμαξες και τις ασπίδες τους έφτασαν κοντά στις πύλες και τότε έβαλαν φωτιά . Έπειτα υποχώρησαν καλυπτόμενοι ως την ασφάλεια που τους παρείχαν οι φίλιοι τοξότες πίσω στις γραμμές τους . Από εκεί μπορούσαν με ευχαρίστηση να παρακολουθούν το σχέδιο τους να υλοποιείται καθώς σύντομα οι δύο πύλες καταστράφηκαν από τη φωτιά [24]. Αυτό το γεγονός τρομοκράτησε τους κατοίκους που έπρεπε να βρουν γρήγορα αντίμετρα καθώς ήταν προφανές πως οι Άραβες θα ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν το ίδιο τέχνασμα και για τις πύλες του εσωτερικού τείχους [25].  Προχώρησαν λοιπόν στην κατασκευή τειχισμάτων στην εξωτερική πλευρά των πυλών ώστε να είναι αδύνατο να φτάσει η φωτιά ως αυτές ενώ μετέφεραν νερό μέσα σε καζάνια  για να μπορούν να σβήνουν έγκαιρα τις φλόγες αν  απειλούσαν τις πύλες [26]. Η κίνηση των αμυνομένων έγινε όμως αντιληπτή από τους πολιορκητές που δεν επανέλαβαν το σχέδιο τους αλλά αρκέστηκαν σε βολές τοξευμάτων και χρήση των καταπελτών τους μέχρι που νύχτωσε και έπαυσαν οι πολεμικές επιχειρήσεις[27] .

Φάνηκε λοιπόν πως και αυτή η επίθεση των επιδρομέων είχε αποκρουστεί και ίσως για τους αμυνόμενους η αισιοδοξία επανήλθε ως ένα βαθμό . Όμως δεν γνώριζαν πως οι πολιορκητές ήταν αποφασισμένοι να παίξουν το τελευταίο τους χαρτί , εφαρμόζοντας το πλέον  φιλόδοξο από τα σχέδια τους . Αν αποτύγχανε και αυτό θα γύριζαν πίσω στο ορμητήριο τους αφού ασφαλώς τιμωρούσαν τους υπαίτιους για την αποτυχία[28] .

Το ύστατο σχέδιο τους ήταν πολύ πιο σύνθετο από οτιδήποτε άλλο είχαν δοκιμάσει ως τότε στις δύο μέρες της πολιορκίας . Θα ήταν μια απευθείας επίθεση των πλοίων τους κατά των θαλασσίων τειχών . Πως θα γινόταν όμως αυτό ; Αφού άναψαν πολλές φωτιές έζευξαν ανά δύο τα πλοία τους , το ένα δίπλα στο άλλο , απόλυτα ενωμένα . Με σχοινιά και αλυσίδες έδεσαν τα πλάγια των πλοίων ώστε να μην μπορούν να χωριστούν ενώ με τα ξάρτια ύψωσαν τα κατάρτια και στη συνέχεια κρέμασαν στον αέρα τα πηδάλια του κάθε πλοίου και κατόρθωσαν να υψώσουν με τη βοήθεια σχοινιών τα κουπιά σε όλο το μήκος του καταστρώματος που διέτρεχαν αυτά [29]. Ουσιαστικά με αυτό το τέχνασμα κατάφεραν να φτιάξουν σε κάθε πλοίο και από έναν πύργο πιο ψηλό από τους αντίστοιχους των θαλασσίων τειχών ώστε να μπορούν από εκεί να πολεμούν τοξότες , βάλλοντας με ευκολία κατά των αμυνομένων στην ξηρά , ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και ένα είδος εκρηκτικού μίγματος με το οποίο είχαν γεμίσει αρκετά πήλινα σκεύη με στόχο να κατακάψουν τους ξύλινους αμυντικούς πύργους των τειχών[30] .

Έτσι ήλπιζαν πως η πλεονεκτικότερη θέση που θα είχαν έναντι των αμυνομένων αφού θα βρίσκονταν σε μεγαλύτερο ύψος θα τους έδινε την κρίσιμη υπεροχή για να καταφέρουν να φτάσουν ως τα τείχη και να εξουδετερώσουν τους υπερασπιστές τους[31].

Δυστυχώς για τους Θεσσαλονικείς ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν όλες τις προετοιμασίες των εχθρών τους μέσα στον φόβο γιατί όλα αυτά που έκαναν οι τελευταία ήταν σε μικρή απόσταση από τα τείχη , ενώ οι μεγάλες φωτιές που έκαιγαν σίγουρα δεν ήταν και η πιο ελπιδοφόρα εικόνα για εκείνες τις δύσκολες ώρες . Τότε ήταν που το ηθικό των αμυνομένων κλονίστηκε για πρώτη και τελευταία φορά . Πίστεψαν πως ήταν αδύνατο πλέον να σωθούν και η Θεία Θέληση επέβαλε το θάνατο τους πέρα από κάθε δικιά τους προσπάθεια . Κάποιοι ελάχιστοι που διατηρούσαν το θάρρος τους έψαχναν τρόπους για να παρεμποδίσουν το σχέδιο των Αράβων , ουσιαστικά απαντώντας με το ίδιο νόμισμα , δηλαδή με τη χρήση εύφλεκτων υλικών που θα εξαπέλυαν κατά των πλοίων που θα προσέγγιζαν τα τείχη [32].

Ξημέρωνε πια η τρίτη ημέρα της πολιορκίας όταν οι Σαρακηνοί έθεσαν σε εφαρμογή το τελευταίο και πλέον επικίνδυνο σχέδιο τους . Με τρόμο οι Θεσσαλονικείς έβλεπαν τα ζεύγη των πλοίων να προσεγγίζουν αργά προς τα τείχη με τους υπερυψωμένους πύργους τους να ξεχωρίζουν . Πάνω στους πύργους βρίσκονταν πολεμιστές με τόξα , πέτρες και κιούπια γεμάτα με εύφλεκτα υλικά . Υπήρξαν κάποιοι ανάμεσα στους υπερασπιστές που εκείνες τις κρίσιμες στιγμές προσπάθησαν να αμυνθούν και εξαπέλυσαν τοξεύματα κατά των αραβικών πλοίων αλλά και εύφλεκτα υλικά , όμως ήταν απελπιστικά λίγοι καθώς η πλειοψηφία των προτίμησε να εγκαταλείψει τα τείχη αναζητώντας τη σωτηρία [33].

Αυτή η ξαφνική χαλάρωση της άμυνας λειτούργησε θετικά τους επιτιθέμενους που έβλεπαν πως οι πολιορκημένοι είχαν καταρρεύσει ψυχολογικά πολύ πριν επέλθει ουσιαστικά το αποφασιστικό πλήγμα από την πλευρά τους . Επικέντρωσαν τις προσπάθειες τους στο τμήμα των τειχών που ήταν το πλέον εξασθενημένο και υπήρχε και το απαραίτητο βάθος στη θάλασσα ώστε να μπορούν να προσεγγίσουν τα πλοία τους ώστε η πλώρη να είναι δυνατό να τα αγγίξει[34] . Καθώς πλησίαζαν δέχθηκαν ασθενή τοξεύματα από τους αμυνομένους που δεν ήταν πλέον ικανά να τους αποτρέψουν από το να πετύχουν τον πολυπόθητο στόχο τους [35]. Έτσι παρά τις τελευταίες προσπάθειες κάποιων λίγων υπερασπιστών της πόλης οι Άραβες κατάφεραν να φτάσουν στα θαλάσσια τείχη και να εξαπολύσουν από κοντά το εμπρηστικό τους μίγμα αλλά και τοξεύματα και πέτρες που προκαλώντας τρόμο στους ελάχιστους αμυνόμενους σε εκείνο το σημείο που με τη σειρά τους έσπευσαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους καθώς οι επιτιθέμενοι αποβιβάζονταν για να δώσουν την τελική μάχη[36] . Η θέα των άδειων προμαχώνων εν μέρει τους αιφνιδίασε καθώς γεννήθηκε μέσα τους η σκέψη μήπως ετοίμαζαν οι κάτοικοι κάποια ενέδρα ή τέχνασμα και αρχικά η προώθηση τους στην πόλη καθυστέρησε .

Όταν έπειτα από λίγο διαλύθηκε κάθε αμφιβολία πως πια η πόλη ήταν στο έλεος τους ειδοποίησαν και τα υπόλοιπα πλοία που με τη σειρά τους ξεκίνησαν να αποβιβάζουν στρατό για την τελική εκκαθάριση[37] .

Ήταν το τέλος της πολιορκίας.

Αυτό που θα ξεκινούσε ήταν μια σφαγή δίχως όρια , αφού οι Σαρακηνοί δεν ήταν διατεθειμένοι να δείξουν έλεος έπειτα από τις απώλειες που είχαν υποστεί κατά την τριήμερη πολιορκία της πόλης . Για τους Θεσσαλονικείς το όργιο βίας και αίματος θα σταματούσε μέρες μετά , σφραγίζοντας την μεγαλύτερη καταστροφή που είχε βρει την πόλη για εκατοντάδες χρόνια .

---

Περιοδικά Βυζαντινολογίας

Σημαντικά βοηθήματα για τον κάθε μελετητή της Βυζαντινής ιστορίας είναι τα εξειδικεύμενα περιοδικά , ελληνικά ή και ξένα που δημοσιεύουν σε διάφορες γλώσσες άρθρα πάνω σε πλειάδα ζητημάτων , όπως η φιλολογία , η σφραγιδολογία , διπλωματία , διπλωματική , οικονομία , πολιτισμός , στρατιωτικά θέματα αλλά και βιβλιοκρισίες.

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παρακάτω :

Ελληνικά :

1) Βυζαντινά :  Επιστημονικό Όργανο Φιλοσοφικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης , Θεσσαλονίκη 1969 και εξής 
2) Βυζαντιακά :  Επιστημονικό Όργανο Ελληνικής Ιστορικής Εταιρείας  , Θεσσαλονίκη 1981 και εξής
3) Βυζαντινά Σύμμεικτα : Περιοδικό του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών , Αθήνα 1966 και εξής

Ξένα :
1) Byzantinische Zeitschrift (BZ) : Στα γερμανικά κυρίως αλλά και με πολλά αγγλικά (και όχι μόνο) άρθρα , εκδίδεται σε Μόναχο και Λειψία απο το 1892 και έπειτα.
2) Byzantinoslavica : Εκδίδεται στην Πράγα απο το  1929 εως και σήμερα δίχως διακοπή , περιλαμβάνει άρθρα σε πολλές γλώσσες (γαλλικά , αγγλικά , γερμανικά κτλ)
3) Βyzantion : Γαλλικό περιοδικό αλλά με άρθρα και στα αγγλικά
4) Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik , αυστριακό περιοδικό πολύγλωσσο επίσης




Σε γενικές γραμμές είναι τα περιοδικά που βρίσκει κάποιος πιο εύκολα σε εξειδικευμένες βιβλιοθήκες πανεπιστημίων και χρησιμοποιούνται κατα κόρον λόγω της εγγυρότητας των άρθρων που φιλοξενούν.

Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης

Ο Μέγας Κωνσταντίνος μετά τη νίκη του επί του συναυτοκράτορα του Λικινίου στη Χρυσούπολη  στις 18 Σεπτεμβρίου του 324 μ.Χ την αιχμαλωσία του τελευταίου έγινε ο απόλυτος και πέρα από κάθε εσωτερική αμφισβήτηση κυρίαρχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας . Ως διορατικός ηγέτης ο Κωνσταντίνος είχε αντιληφθεί από νωρίς πως έπρεπε να γίνουν αλλαγές στη δομή του Κράτους ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωση του μακροπρόθεσμα . Μία από τις αλλαγές θα ήταν και η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη σε κάποια άλλη πόλη στο ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας 

Αυτή η απόφαση του δεν στερείτο λογικής. Υπήρχαν πολλοί λόγοι που τον ανάγκασαν να σκεφτεί έτσι και επέβαλαν μια τέτοια ενέργεια , και ήταν οι παρακάτω :

·         Η Ρώμη πλέον ήταν μια μη λειτουργική πρωτεύουσα αφού βρισκόταν μακριά από τις εξελίξεις . Αποστασίες και πόλεμοι που διεξάγονταν στην περιφέρεια του Κράτους ουσιαστικά έφταναν ως ένας μακρινός απόηχος .

·         Μετά την επέκταση των συνόρων της Αυτοκρατορίας προς τον Βορρά μέχρι τον Δούναβη και στην Ανατολή μέχρι την Περσία (μαζί με την άνοδο των Σασανιδών που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου στην περιοχή) ήταν φανερό πως πλέον το μέλλον και η επιβίωση της Αυτοκρατορίας θα διακυβεύονταν στην Ανατολή και όχι στη Δύση .

·         Η πολιτική και κοινωνική αναρχία που επί χρόνια ταλάνιζε το Κράτος καθιστούσε επιτακτική την ανανέωση της Αυτοκρατορίας (renovatio imperii) ώστε να μπει ένας φραγμός στην παρακμή της . Εφόσον μάλιστα παραδοσιακά στοιχεία του Ρωμαϊκού Κράτους είχαν πλέον απωλέσει τη σημασία τους , όπως για παράδειγμα η Σύγκλητος ή πολύ περισσότεροι θεσμοί της παλαιάς δημοκρατίας έπρεπε ο αυτοκράτορας ως σύμβολο ενότητας και σταθερότητας να προσδώσει μια νέα ταυτότητα και προοπτική στο Κράτος . Αυτό θα μπορούσε να συμβεί με δομικές αλλαγές και αναθεώρηση στοιχείων που πλέον ήταν αναχρονιστικά . Αναμφίβολα ο Μέγας Κωνσταντίνος έπρεπε να βρει στηρίγματα για να επιτύχει η προσπάθεια του για ανάκαμψη του Κράτους και ως το πλέον ισχυρό φάνταζε ο Χριστιανισμός .

·         Επομένως η νέα πρωτεύουσα θα έπρεπε να βρίσκεται σε περιοχή με ακμαίο χριστιανικό φρόνημα , κατά κύριο λόγο στην ελληνική Ανατολή , μακριά από μέρη που είχαν υποστεί φθορά στη συνείδηση των υπηκόων του Κράτους .

Οι πόλεμοι του Βυζαντίου

Οι πόλεμοι του Βυζαντίου

Μάχες και εκστρατείες της βυζαντινής εποχής

The byzantine wars

Περιγραφή

Στα μέσα του έκτου αιώνα ο Βυζαντινός αυτοκράτορας κυβερνούσε μια πανίσχυρη αυτοκρατορία που εκτεινόταν σε περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Μέσα σε εκατό χρόνια η ισχυρή αυτή αυτοκρατορία είχε χάσει τις μισές από τις κτήσεις της. Δύο αιώνες αργότερα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε επανέλθει και πάλι δυναμικά στο προσκήνιο ως κυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Βαλκανική Χερσόνησο, ο μυθικός πλούτος της οποίας προσέλκυε στους στρατούς της μισθοφόρους Βίκινγκς και πολεμιστές νομάδες από τις στέπες της Κεντρικής Ασίας. Και μόνο η εμφάνιση αυτών των στρατευμάτων στο πεδίο της μάχης προκαλούσε δέος και πανικό και οδηγούσε τους εχθρούς σε άμεση υποχώρηση και διαπραγματεύσεις.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία παραμένει για το σημερινό μέσο αναγνώστη αινιγματική, αν όχι για άλλο λόγο, τουλάχιστον, για τις δραματικές διακυμάνσεις στις πολιτικές της τύχες και το ρομαντικό της τέλος, το 1453, όταν ο τελευταίος αυτοκράτορας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, σκοτώθηκε στα τείχη της σε μια, μέχρις εσχάτων, μάχη με τα επίλεκτα οθωμανικά σώματα των γενιτσάρων που εισέβαλαν στην πολιορκημένη Κωνσταντινούπολη, μια πόλη που, στη διάρκεια της χιλιόχρονης ιστορίας της, δεν είχε αλωθεί ποτέ από άμεση έφοδο. 

Συγγραφέας: Haldon John

Μεταφραστής: Πρωτονοτάριος Νικόλαος

Υπεύθυνος Σειράς: Μπλέτας Μάριος

Εκδότης: Τουρίκης Κωνσταντίνος

Σειρά: Σειρά Στρατηγικών Μελετών

Ένα βιβλίο στα ελληνικά που δεν πρέπει να λείπει απο καμιά βιβλιοθήκη. Εκτός των περιγραφών των μαχών ο συγγραφέας παραθέτει πλούσια βιβλιογραφία που επιτρέπει στον οποιονδήποτε να διευρύνει τα πλαίσια της έρευνας του δίχως περιορισμούς .